سازگاری و صمیمیت زیر یک سقف

زندگی مشترک و تعامل صحیح زوجین با یکدیگر، جلوه‌ای زیبا از هنر زندگانی و کامل‌ترین شکل روابط انسانی محسوب می‌شود. برخورداری از همسر خوب و شایسته، یکی از نعمت‌های بزرگ الهی است که خداوند سبحان به بندگان مخلص خویش ارزانی می‌دارد.

مکتب حیات بخش اسلام برای رسیدن به این نعمت خدادادی، رهنمود‌ها و آموزه‌های سازنده‌ای ارائه کرده است تا کسانی که در زندگی زناشویی، جویای سعادت، نشاط، شادابی و معنویت هستند، بتوانند از این تعالیم، به نحو احسن بهره‌مند شوند. یکی از این رهنمود‌ها که در استواری روابط زناشویی همسران، نقش بسزایی ایفا می‌کند، اصل «سازگاری و صمیمیت» است.

ضرورت بحث از اینجا ناشی می‌شود که در کانون خانواده، مرد و زن دارای خصوصیات و روحیات کاملا مشابه نیستند؛ زیرا هرکدام در محیطی تربیت شده اند که اعضای آن، ویژگی‌های فکری، روحی و اخلاقی متفاوتی داشته اند. گفتنی است که هرچه فرهنگ حاکم بر دو خانواده به هم نزدیک‌تر باشد، از عمق و گستره این تفاوت‌ها کاسته می‌شود، ولی از بین نمی‌رود.

به همین دلیل وقتی زوج جوان، زندگی مشترک خود را آغاز‌ می‌کنند، باید منتظر بروز برخی اختلاف سلیقه‌ها و تفاوت در بینش‌ها و برداشت‌ها باشند. خانواده‌ای که با الگوپذیری از آموزه‌های اسلامی و معیار‌های انسانی تشکیل می‌شود، خودبه خود فرایند سازگاری بر آن حاکم خواهد شد، به طوری که آسایش تن و آرامش روان همسران در آن تأمین می‌شود و در پرتو این صمیمیت و همدلی، زنگار‌های پریشانی و ناامیدی از وجود آنان زدوده می‌شود و مرد و زن می‌توانند در یک محیط نورانی و معنوی، مراتب سعادت و رسیدن به کمال انسانی را یکی پس از دیگری طی کنند.

پژوهش‌های تربیتی و اجتماعی نشان داده است که آگاهی از مهارت‌های زندگی مشترک و سبک همسرداری، نقش اساسی در پیشگیری از بسیاری از آسیب‌های خانوادگی دارد و نبود این مهارت‌ها در تعامل صحیح با همسر، می‌تواند به طلاق عاطفی و حتی طلاق حقوقی منجر شود.

امروزه یکی از دغدغه‌های مهم نسل جوان درزمینه ازدواج، یافتن شریکی برای زندگی است که روحیه توافق و انطباق داشته باشد. جوانان همواره نگران ناسازگاری و فقدان تفاهم در زندگی زناشویی هستند، از این رو شناخت عوامل و مؤلفه‌های سازگاری میان زن و شوهر، از مهم‌ترین مسائلی است که توجه روان کاوان و کارشناسان تعلیم و تربیت را به خود مشغول داشته است.

آنچه از دیدگاه تعالیم اسلام در باره سازگاری مطرح شده، این است که فرد باید ارتباط با همسرش را براساس آشتی و هم نوایی قرار دهد و بکوشد آتش بروز تنش و نزاع را در زندگی زناشویی خاموش کند. از منظر قرآن کریم، معاشرت پسندیده با همسر حتی در جایی که وی مورد علاقه فرد نباشد، سفارش شده و سبب برخورداری از «خیر کثیر» به شمار آمده است؛ خداوند متعال می‌فرماید: با آنان به طور شایسته رفتار کنید و اگر از آن‌ها کراهت داشتید، (فورا تصمیم به جدایی نگیرید)؛ زیرا چه بسا چیزی خوشایند شما نباشد، در حالی که خداوند خیر فراوانی در آن قرار می‌دهد.

در برخی روایات به پاداش معنوی مهربانی با همسر تأکید شده است که نشان دهنده اهمیت این موضوع در آموزه‌های اسلامی است. حضرت محمد (ص) در این باره می‌فرماید: «هنگامی که مرد به صورت زنش و زن به صورت شوهرش نگاه کند، خداوند به هر دو نظر رحمت دارد و زمانی که دستان یکدیگر را بگیرند، گناهان آنان از لابه لای انگشتانشان فرو می‌ریزد.» در روایاتی دیگر به تأثیر مهربانی با همسر در روز قیامت اشاره شده است.‌

می‌توان گفت که آسایش و راحتی زندگی، تنها در گرو داشتن همسر زیبا و صاحب مال نیست. چه بسیار همسرانی بوده اند که مال و جمال داشته اند، اما کسی را سعادتمند نکرده اند. خوشبختی از آنِ همسرانی است که میان آن‌ها محبت و مهرورزی باشد و این دوستی و الفت باید آشکار شود تا روابط زناشویی آنان محکم‌تر شود.

برخی گمان می‌کنند که موضوع مهم در روابط همسران فقط وجود «علاقه قلبی» است و ابراز آن چندان اهمیتی ندارد، درحالی که صِرف محبت قلبی به همسر کافی نیست، بلکه لازم است که این عشق ابراز شود تا با رفع ابهامات احتمالی، علاقه فرد به همسرش قطعی شود؛ بنابراین اطمینان قلبی می‌تواند سازگاری همسران را تقویت کند. ابراز عشق و محبت مرد به همسر باعث می‌شود که زن به زندگی خود امیدوارتر شود و با انگیزه‌ای قوی، کانون خانواده را برای زندگی مشترک گرم‌تر کند. در این شرایط، زن همه سختی‌ها و ناملایمات زندگی را به جان می‌خرد و توقعات خود را به حد اقل می‌رساند.